PRASA
Szanowni Państwo,
folder PRASA związany jest z zajęciami prowadzonymi przeze mnie w semestrze letnim 2020/2021 dla studentów studiów II stopnia na kierunku HISTORIA. Zajęcia pt.: "Jakie możliwości badawcze stwarza historykowi prasa? O polskiej prasie codziennej i periodykach końca XIX i pocz. XX wieku" oferowane są w koszyku poświęconym problemom źródłoznawczym. Sylabus do zajęć dostępny jest w USOS. Mogą go Państwo znaleźć także poniżej. W folderze tym systematycznie zamieszczam opis każdych kolejnych zajęć wraz z materiałami w postaci cyfrowej lub ze wskazówkami bibliograficznymi. Wszystkie materiały dostępne są po wpisaniu hasła: PRASA2021.
I. Prasa przełomu XIX i XX wieku – kluczowe procesy - 1.03.2021 r.
Dzięki lekturze fragmentu księgi jubileuszowej "Kuriera Porannego" prześledzimy kluczowe momenty rozwoju gazety codziennej. Co sprzyjało rozwojowi prasy? Na czym polegała zmiana w przygotowaniu i dystrybuowaniu gazet? Jakie zmiany pociagało za sobą upowszechnianie się gazety codziennej? - tym oto pytaniom poświęcimy nasze pierwsze zajęcia.
Proszę więc o lekturę fragmentu Księgi jubileuszowej "Kuriera Porannego" 1877-1902, Warszawa 1903 (skan podpięty).
Uwaga! Zajęcia 8 marca 2021 r. odwołane!
II. Ograniczenia prasy - cenzura i zasięg. - 15.03.2021 r.
Podsumowania, jakich z okazji jubileuszu dokonał red. Fryze posłużą nam jako punkt wyjścia do rozmowy o czynnikach ograniczajacych rozwój prasy lub w istotny sposób wpływających na jej charakter. Wiele miejsca poświęcimy wpływom cenzury, ale wspólnie będziemy także poszukiwać odpowiedzi na pytanie: dlaczego nakłady prasy codziennej na ziemiach polskich nie osiągły tak zawrotnych wyników, jak prasy amerykańskiej czy brytyjskiej? Proszę więc o ponowną analizę tekstu Fryzego (interesują nas przeszkody), lekturę dwóch artykułów, których opisy bibliograficzne umieszczam poniżej i zastanowienie się, co jeszcze - oprócz cenzury - mogło wpływać hamująco na rozwój prasy.
Z. Anculewicz, Stosunek władz Królestwa Polskiego do "Kuriera Warszawskiego" w latach 1868-1915, "Studia medioznawcze" 2002, nr 2, s. 105-124 (dostępne online na stronie: www.studiamedioznawcze.pl )
A. Biernat, U progu umasowienia obiegu informacji (kilka uwag na temat środków masowej komunikacji w okresie rewolucji 1905-1907 na terenie Królestwa Polskiego), [w:] Społeczeństwo i polityka – dorastanie do demokracji – Kultura polityczna w Królestwie Polskim na początku XX wieku, pod red. A. Żarnowskiej i T. Wolszy, Warszawa 1993. (plik podpięty).
III. Badania nad życiem społeczności lokalnej - 22 i 29.03.2021 r.
Spróbujemy podczas zajęć wspólnie odpowiedzieć na pytanie: jaką role odgrywa XIX-wieczna prasa w życiu społeczności miejskiej? Czy może być dla nas źródłem do badania życia codziennego w mieście? A może możemy dzięki niej śledzić rozwój infrastrukturalny miasta? Czy warto? Czy nie lepiej szukając informacji o budowie kanalizacji w Warszawie sięgać do dokumentacji technicznej?
Aby skorzystać z jak największej liczby przykładów proszę, aby wszyscy przeczytali i przeanalizowali artykuł "Sprawa targowiska na bydło w Warszawie", zamieszczony w czasopiśmie "Ekonomista. Przegląd Tygodniowy ekonomiczny, finansowy i statystyczny", nr 37 z 2 (14) września 1880 r. (dostępny w e-buw). Ponadto:
- grupę 1 proszę o lekturę artykułu o bulwarach nad Wisłą, zamieszczonego w "Kurierze Warszawskim", nr 120 z 19 (31) maja 1882 r.;
- grupę 2 proszę o lekturę artykułu o piwie, zamieszczonego w "Kurierze Warszawskim", nr 230 z 13 października 1881 r.;
- grupę 3 proszę o lekturę artykułu o cmentarzach warszawskich, zamieszczonego w "Kurierze Warszawskim", nr 149 z 19 (31) maja 1888 r.
Artykuły te znajdą Państwo w bibliotece cyfrowej POLONA.
Trzech ochotników obciążę pracą dodatkową (zwalniając ich tym samym z pracy w grupie).
IV. Badania nad aktywnością społeczną - 12.04.2021 r.
Na przykładzie czasopisma "Cyklista", informującego o inicjatywach WTC i stowarzyszeń cyklistów zakładanych w innych miastach Królestwa Polskiego powinniśmy wspólnie odpowiedzieć na pytania: 1. Czy prasa pozwala na rekonstruowanie życia stowarzyszeniowego? 2. Czy zawarte na jej łamach informacje o inicjatywach stowarzyszeniowych, o życiu wewnętrznym organizacji społecznej, o jej członkach są kompletne, rzetelne i wiarygodne? 3. Czy oceny życia stowarzyszeniowego formułowane na łamach tej prasy mogą okazać się przydatne w badaniach historycznych? 4. Czym dla członków stowarzyszeń społecznych jest gazeta informująca o działaniach organizacji? Jaką ona pełni rolę? 5. Czym w życiu publicznym Królestwa Polskiego przełomu XIX i XX wieku jest aktywność legalnie działających organizacji społecznych?
W tym celu proszę o wyszukanie informacji dot. WTC i innych organizacji cyklistów działających w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku. Każdy z Państwa powinien przeprowadzić kwerendę we wskazanym przeze mnie roczniku. Proszę także o lekturę fragmentów książki:
P. Kubkowski, Sprężyści. Kulturowa historia warszawskich cyklistów na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 2018, roz. 1.3. i 2.2. (skan podpięty).
V. Badania nad organizacją i kulturą handlu. cz.I: Etniczność, narodowość, codzienne praktyki konsumeckie w świetle prasy - 19.04.2021 r.
Na zajęciach przeanalizujemy przypadki badań, w których prasa okazała się przydatna do odpowiedzi na pytanie o strategię działania kupców w społecznościach wieloetnicznych i zróżnicowanych narodowościowo oraz o wpływ sporów narodowościowych na kulturę handlu i praktyki konsumenckie. Uprzejmie proszę więc o uważną lekturę:
1) artykułu L. Falanovej, Ogłoszenia jako obraz zróżnicowania etnicznego w bratysławskim handlu, [w:] Warszawa-Bratysława. Etniczne i społeczne zróżnicowanie miasta (do 1939 r.), pod red. P. Salnera i A. Stawarza, Warszawa 1997, s.77-94. (skan podpięty)
2) fragmentu książki R. Jaworski, Swój do swego. Studium o kształtowaniu się zmysłu gospodarczego Wielkopolan 1871-1914, s.23-82. (skan podpięty)
oraz analizę artykułów i ogłoszeń z trzech tytułów prasy poznańskiej:
1) czasopisma "Orędownik": "W sprawie ogłoszeń firm niemieckich" - 5 XI 1912, s. 1 oraz 6 XI 1912, s. 1; "Gdzie słuszność?" - 27 XI 1912, s. 1 i 28 XI 1912, s. 1; reklama pierników Markiewicza z 28 XI 1912 r.; reklama domu handlowego Łuczak & Co. z 1 XII 1912 r.
2) gazety "Dziennik Poznański": reklama domu handlowego R. Petersdorffa: z 15 XI 1908, 27 III 1910, 24 XII 1912; reklama cygar i papierosów L. Szczepanowskiego z 24 XII 1912 i firmy Święcickiego z 7 IV 1906 r.
3) gazety "Kurier Poznański": "Jak się szanujemy!" z 8 IX 1907, s. 1; "Nasza prasa a inseraty kupców niepolskich" z 18 X 1908, s. 1; "Przed świętami!" w dodatku do nr 65 z 6 XII 1906 r.
Wszystkie te materiały źródłowe znajdą Państwo w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej.
V. Badania nad organizacją i kulturą handlu. cz. II: prasowe ogłoszenie reklamowe jako źródło wiedzy o zasadach obowiązujących w handlu. - 26.04.2021
Podczas zajęć najpierw kontynuować będziemy rozważania o możliwości wykorzystania ogłoszeń prasowych do badań nad relacjami narodowościowymi i etnicznymi, a następnie przejdziemy do próby odpowiedzi na pytanie o zasady obowiązujące w życiu codziennym w sferze handlu. Czego dowiedzieć możemy się z ogłoszeń prasowych o sposobach sprzedaży towarów? Jakie zasady obowiązywały w handlu? Czemu służyły ogłoszenia prasowe? Poniżej podpięłam Państwu skan z kilkoma dodatkowymi stronami reklamowymi, mniej wiecej z tego samego okresu, ale z "Kuriera Warszawskiego" i "Bluszcza". Uprzejmie proszę o dokładną lekturę tych ogłoszeń i wyszukanie wszystkich informacji, które pomogłyby nam w odpowedzi na powyższe pytania.
VI. Możliwości wykorzystania ogłoszeń reklamowych w badaniach historycznych nad stylem życia. - 10 i 17 V 2021 r.
Jak zdefiniować "styl życia"? Co staje się przedmiotem badawczym historyka poszukującego odpowiedzi na pytanie o styl życia społeczeństwa zamieszującego ziemie polskie na przełomie XIX i XX wieku? Czy ogłoszenia handlowe zamieszczane na łamach prasy mogą okazać się w takich badaniach cennym materiałem źródłowym?
Uprzejmie proszę o zdefiniowanie pojęcia "styl życia" oraz analizę ogłoszeń reklamowych zamieszczonych w "Kurierze Warszawskim" i w "Bluszczu" w wybranym kwartale dowolnego roku między 1895 r. a 1914 r. Szczególnie interesować nas będą argumenty, jakich ogłoszeniodawcy używali zwracając się do potencjalnych odbiorców. Czym przekonywano? Do jakich wartości się odwoływano? Czy są one dowodem rzeczywistego czy postulowanego stylu życia?
VII. Rola prasy w kształtowaniu się nowoczesnego rynku pracy - 24 V 2021 r.
Na przełomie XIX i XX wieku posiadanie własnego periodyku prasowego było ważnym elementem integrującym dla tworzących się nowych grup społecznych, w tym grup społeczno-zawodowych. Czasopismo takie było nie tylko platformą wymiany wiedzy i poglądów na tematy ważne i specyficzne dla danego środowiska, przestrzenią wzmacniania własnej, odrębnej środowiskowej tożsamości, ale także narzędziem komunikacji ułatwiającym rozwiązywanie spraw codziennych osób stowarzyszonych. W przypadku gazet wydawanych przez organizacje zawodowe na pierwszy plan wysuwały się kwestie związane z rynkiem pracy. Publikując ogłoszenia oferujące pracę lub osób poszukujących zatrudnienia ułatwiały one członkiniom i członkom orgzanizacji zawodowych odnajdywanie się na rynku pracy. Naszym zadaniem podczas zajęć będzie odpowiedź na pytanie czy ogłoszenia te mogą (a jeśli tak pod jakimi warunkami) stać się wiarygodnym źródłem informacji o sytuacji na rynku pracy w danej branży, warunkach pracy i płacy, prestiżu poszczególnych zawodów. W tm celu proszę o przeprowadzenie w grupach analizy ogłoszeń prasowych zamieszczonych poniżej oraz lekturę artykułu źródłoznawczego pióra Ewy Wasilewskiej (skan poniżej). Podział na grupy wraz z pytaniami badawczymi znajdą Państwo na dysku Google w "Pomocniku".
VIII. Rola prasy w doborach małżeńskich - 31 V 2021 r.
Przedmiotem naszej refleksji będą zmiany obyczajowe związane z doborami małożeńskimi, w których istotną rolę odgrywała prasa, udostępniające swe łamy ogłoszeniom matrymonialnym. Budziły one jednak kontrowersje i obawy, prowadziły do negatywnych opinii na temat postępowania redakcji. Ocenom tym przyjrzymy sie bliżej analizując wypowiedzi z epoki.
Proszę o lekturę:
1) dwóch fragmentów Kronik Bolesława Prusa (skan w załączniku)
2) fragmentu publikacji "Kurier Warszawski: ksiażka jubieluszowa ozdobiona 247 rysunkami w tekście 1821-1896", Warszawa 1896 dot. ogłoszeń matrymonilanych, s.586-596, dostępne online:
https://bcpw.bg.pw.edu.pl//Content/2249/PDF/43kwkj_doniesienia.pdf
3) frgamentu anonimowego listu do Przeglądu Tygodniowego" z 1890 r. (podpięty).
IX. Potencjał badawczy prasowych ogłoszeń matrymonialnych - 7 VI 2021 r.
Przegląd ogłoszeń matrymonialnych pozwoli nam na weryfikację tezy z poprzednich zajęć o przyczynach upowszechniania się zwyczaju poszukiwania małżonka/małżonki za pomocą prasy oraz na dyskusję o wiarygodności i przydatności tego typu inserwatów do badań nad historią społeczno-kulturową.
Proszę więc o lekturę materiału zamieszczonego w postaci skanu i refleksję nad tym jakich informacji źródło to nam dostarcza i czemu mogą one służyć.
X. Prasa jako źródło wiedzy o kulturze masowej - 14 VI 2021 r.
Na zajęciach zajmiemy się przypadkiem szczególnym - ogłoszeniami prasowymi miejsc rozrywki. Jakich informacji dostarczały czytelnikom prasy, a jakich dostarczają nam - badaczkom i badaczom przeszłości?
W tym celu proszę o analizę pierwszych stron sobotnich numerów (porannych dodatków i popołudniowych numerów) Kuriera Warszawskiego i zamieszczanych na ich łamach ogłoszeń teatrów, kinomatografów, variete, itp. Interesuje nas 1912 r.
Państwo: Martyna, Michał, Magda - przeglądają sobotnie numery I kwartału
Państwo: Karolina, Ania, Ewa - przeglądają sobotnie numery II kwartału
Państwo: Agata, Marzena, Kacper - przeglądają sobotnie numery III kwartału
Państwo: Bartosz, Sylwia, Julia - przeglądają sobotnie numery IV kwartału
Jak wiadomo, "Kurier Warszawski" dostępny jest online.